ZonMW-project Handboek Begeleid Leren

Een subsidieaanvraag voor het ontwikkelproject ‘Begeleid Leren voor jongeren met psychische beperkingen’ is door ZonMW gehoreerd. Het betreft een subsidieaanvraag voor Programmalijn 1b: Kennisontwikkeling over (innovatieve) methodieken die bijdragen aan het versterken van de eigen kracht van kinderen en gezinnen. Deel 2: beschrijving en (theoretische) onderbouwing van een methodiek.

1. Samenvatting
De meeste psychiatrische problematiek komt voor het eerst tot uiting in de leeftijdsperiode van 16-23 jaar. Meestal is het gevolg hiervan dat de educatieve ontwikkeling wordt onderbroken, dan wel voorgoed afgebroken. Dit heeft meestal weer tot gevolg dat een ontwikkeling naar (betaald) werk hierdoor stagneert. Veel jongeren met psychische beperkingen, die hun opleiding willen vervolgen dan wel een opleiding willen beginnen, vinden dit een (te) moeilijke opgave. Volgens een onderzoek in opdracht van het ministerie van OC&W ondervinden studenten met een psychische stoornis de meeste hinder bij het studeren.

Met de start in 1999 van het eerste Begeleid Leren programma in Nederland bij het ROC Zadkine in Rotterdam is voor het eerst belangstelling ontstaan voor het begeleiden van jongeren met psychische beperkingen bij het (gaan) volgen van een reguliere opleiding. Sindsdien zijn er in verschillende steden en regio’s Begeleid Leren-programma’s gestart. Op dit moment zijn er in ongeveer 15 plaatsen in Nederland Begeleid Leren-programma’s actief.
De Begeleid Leren-methodiek richt zich op het begeleiden van jongeren met psychische beperkingen bij het kiezen, verkrijgen en behouden van een reguliere opleiding. Dat wil zeggen dat het onderwijs plaats vindt in de reguliere, maatschappelijke context van een school. Dit onderscheidt de Begeleid Leren-methodiek van andere vormen van leren voor (ex)psychiatrische patiënten. Binnen Begeleid Leren staat de rol van student/leerling voorop en niet de rol van psychiatrische patiënt. De methodiek richt zich daarbij op de mogelijkheden en eigen kracht van de jongere in plaats van op de onmogelijkheden.
Hoewel de methodiek momenteel op verschillende plaatsen in Nederland wordt toegepast en er ook toenemende belangstelling is voor studeren met een psychische beperking, ontbreekt het aan een goede, systematische en samenhangende beschrijving van de methodiek en aan de onderbouwing van de werkzaamheid. In diverse bijeenkomsten met professionals uit zowel de jeugdzorg, de (jeugd)psychiatrie als het onderwijs komt naar voren dat de professionals handelingsverlegenheid ervaren bij de begeleiding van deze jongeren bij het kiezen, verkrijgen en behouden van een reguliere opleiding. Met een systematische beschrijving van de Begeleid Leren-methodiek en een goede theoretische onderbouwing van de werkzaamheid willen we tegemoet komen aan de behoeften van deze professionals.

2. Samenvatting methodiek
De methodiek is er op gericht de jongere te helpen zijn eigen concrete opleiding te kiezen en vervolgens te bepalen welke vaardigheden en (natuurlijke) hulpbronnen nodig zijn om dit opleidingsdoel te bereiken (kiezen en verkrijgen). Hierbij wordt eerst uitgegaan van wat de jongere zelf nog kan (eigen kracht) en daarna wat zo nodig het sociaal netwerk aanvullend aan ondersteuning kan bieden.
De volgende onderwerpen in de methodiek aan bod:
* Bepalen van persoonlijke interesses en mogelijkheden;
* Onderzoeken van opleidingsmogelijkheden;
* Kiezen van een opleiding;
* Leren van persoonlijke (studie)vaardigheden;
* Ontwikkelen van hulpbronnen.
Begeleid Leren richt zich ook op de ondersteuning bij het behouden van een reguliere opleiding, bestaande uit doorlopende onderwijskundige en emotionele ondersteuning, afgestemd op de individuele behoeften van de deelnemer. De ondersteuning omvat, o.a.:
* Leren van studievaardigheden en sociaal-emotionele vaardigheden;
* Bemiddeling bij mentoren, behandeling, huisvesting, etc.
* Hulp bij het bepleiten bij de opleiding van aanpassingen, zoals hulp bij (huiswerk)-opdrachten tijdens opname, uitstel van toetsen en alternatieve opdrachten;
* Hulp bij het verkrijgen/behouden van studiefinanciering;
* Hulp bij het verkrijgen/behouden van een uitkering;
* Lotgenotengroep;
* Individuele emotionele ondersteuning;